Pandemi Döneminde Erişkin Risk Grubu Aşılaması İle İlgili Sık Sorulan Sorular
-Pandemi Döneminde erişkin aşılama yapılabilir mi?
Dünya Sağlık Örgütünün 16 Nisan 2020’de “Covid19 Pandemisinde İmmunizasyon” ile ilgili çıkartmış olduğu kılavuza göre şu şekilde bir öneri mevcuttur;
Yaşlı bireyler ve yüksek riskli hastalar için pnömokok, influenza ve boğmaca aşı programları sürdürülmekte olan ülkelerde, özellikle yaşlı bireyler ve hastalık riski yüksek olanlarda COVID-19’un yayılmasını önlemek için aşı programlarının devamlılığının sağlanması gerekmektedir. Aşılama yoluyla pnömokok, grip ve boğmaca nedeniyle hastane yatışlarının ve solunum hastalıklarının önlenmesi, böylece COVID-19’lu hastaları desteklemek için kullanılacak solunum cihazlarının, ilaçların ve sağlık çalışanlarının korunması ve sağlık sisteminin üzerindeki yükün hafifletilmesi sağlanacaktır.
Ayrıca solunum yolu infeksiyonu şüphesi ile gereksiz antibiyotik kullanımı önlenecektir.
World Health Organisation. Immunization in the context of COVID-19 pandemic. https: / /apps .who .int /iris /bitstream /handle /10665 /331818 /WHO-2019- nCoV-immunization_services-FAQ-2020 .1-eng .pdf
-Pandemi döneminde eğer bir hasta COVID-19 şüpheli veya tanı almışsa aşılama konusunda nasıl yönlendirilmelidir?
Dünya Sağlık Örgütünün 16 Nisan 2020’de “COVID-19 Pandemisinde İmmunizasyon” ile ilgili çıkartmış olduğu kılavuza göre;
“Bu dönemde aşılama yapılması ile ilgili bir kontrendikasyon bulunmamaktadır. Ancak aşı yapılacak merkezlerde COVID-19 bulaş riskini en aza indirmek için ilgili rehberlerin yönlendirmesine göre izolasyon kuralları uygulanarak aşılama yapılmalıdır.
- Tanı konulmuş veya şüpheli birey sağlık kuruluşuna immunizasyon için gelecekse, bulaşma riski önlemi olarak, semptomlar geçip, 24 saat ara ile yapılan 2 test negatif geldikten sonra aşılama yapılmalıdır. Eğer hasta test yaptıramamış ise semptomların geçtiği günden 14 gün sonra aşılama yapılmalıdır.
- Eğer hasta bir sağlık kuruluşunda tedavi görüyorsa, lokal rehberlere göre taburcu olduktan sonra aşılama hekim tarafından önerilir.”
World Health Organisation. Immunization in the context of COVID-19 pandemic. https: / /apps .who .int /iris /bitstream /handle /10665 /331818 /WHO 2019- nCoV-immunization_services-FAQ-2020 .1-eng .pdf
Pandemi döneminde COVID-19 ile bir kişinin maruziyeti olduysa aşılama nasıl olmalıdır?
Dünya Sağlık Örgütünün 16 Nisan 2020’de COVID-19 Pandemisinde İmmunizasyon ile ilgili çıkartmış olduğu kılavuza göre;
“Bu dönemde aşılama yapılması ile ilgili bir kontrendikasyon bulunmamaktadır. Eğer COVID-19’a maruz kalan kişi evde izolasyonda ise, öncelikle 14 gün sürecek sosyal izolasyon tamamlamalıdır. Bu dönem sonunda herhangi bir semptom yoksa kişi aşılanabilir.
Eğer kişi bir sağlık kuruluşunda gözlem altındaysa ulusal rehberlere göre ve aşı programlarına göre aşılanması hekim tarafından önerilir.”
World Health Organisation. Immunization in the context of COVID-19 pandemic. https: / /apps .who .int /iris /bitstream /handle /10665 /331818 /WHO-2019-nCoV-immunization_services-FAQ-2020 .1-eng .pdf
Pandemi döneminde immunizasyon servislerinde COVID-19 bulaş riskini en aza indirmek için nasıl bir yaklaşım sergilemeliyiz?
Aşılanacakları ve sağlık personelini olası bir bulaştan korumak için birkaç basit adım ile süreci organize ederek yürütebiliriz. Aşılama hizmetinin verildiği yerlerin organizasyonu için;
- İçeride ve bekleme alanında süre mümkün olduğunca kısaltılmalıdır.
- Sosyal mesafe önlemlerine uygun olacak şekilde kişi sayısı ayarlanmalıdır.
- Aşılama hizmeti mümkün olduğunca randevu ile sürdürülmelidir.
- Bağışıklama hizmeti ile diğer sağlık hizmetleri ile aynı ana denk getirilmemelidir, yaş gruplarına göre planlama yaparak sağlık kuruluşunun gereksiz yere kalabalıklaşmasının önüne geçilmelidir.
- Mümkünse dış ortamlar kullanılmalı, sosyal mesafeye olabildiğince uyum sağlanmalıdır.
- İleri yaş grubu ve kronik hastalığı olan kişilerin aşılanması için ayrı bir aşılama günü/veya saati seçilmelidir.
- Eğer fiziksel şartlar uygun ise aşılama ile tedavi edici servisler tamamen birbirinden ayrılmalıdır. (Aynı gün içerisinde, farklı zamanlarda yapılabilir.)
World Health Organisation. Immunization in the context of COVID-19 pandemic. https: / /apps .who .int /iris /bitstream /handle /10665 /331818 /WHO-2019- nCoV-immunization_services-FAQ-2020 .1-eng .pdf
Pandemi döneminde sağlık çalışanları için önerilen aşılar var mıdır?
Evet, Covid-19 pandemisi sırasında, sağlık çalışanları için yüksek risk oluşturan kızamık, influenza gibi aşı ile önlenebilir hastalıkların yayılması mümkündür.
Sağlık çalışanlarının rehberlere göre, altta yatan hastalıklar gibi kişisel risklerine göre önerilen aşıları olmaları gerekmektedir.
World Health Organisation. Immunization in the context of COVID-19 pandemic. https: / /apps .who .int /iris /bitstream /handle /10665 /331818 /WHO-2019- nCoV-immunization_services-FAQ-2020 .1-eng .pdf
Aşı uygulanması engelleyecek mutlak durumlar nelerdir?
Daha önce yapılmış olan bir aşı veya bileşenlerine anafilaksi (ani tip alerji) gelişmiş olanlarda yapılmamalıdır.
Aşı uygulamasını mutlak engelleyecek bir durum olmamakla birlikte “aktif enfeksiyonu olanlarda aşılama ertelenmelidir”. Bunun harici durumlar için hekim önerisi ile aşılama yapılmalıdır.
Covid-19’ karşı koruma sağlayan bir aşı var mı?
İlk aşı çalışmaları Mart 2020 itibari ile başlamış olup; bu rehber yayınlandığında 142 adet pre-klinik çalışma ve 24 aday aşının faz çalışmaları devam etmektedir. Güncel veriler sıkça değiştiği için ilgili sitelerden (who.int/publications/m/item/draft-landscape-of-covid-19-candidate-vaccines) izlenebilir.
Pandemi döneminde aşı uygulanması bağışıklık sistemini zayıflatır mı?
Antijen reseptörlerinin çeşitliliği üzerine yapılan çalışmalar, bağışıklık sisteminin çok fazla sayıda antijene cevap verme kapasitesine sahip olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, B- ve T-lenfositleri sürekli olarak yenilendiği için, bir aşı hiçbir zaman bağışıklık sisteminin bir kısmını “tüketmez”. Bağışıklık sistemi her gün yaklaşık 2 milyar yardımcı T lenfositini yenileme özelliğine sahiptir.1
Bir infantın bağışıklık sistemi, teorik olarak herhangi bir zamanda yaklaşık 10 aşıya cevap verme kapasitesine sahiptir. Bu bilgi kullanıldığında, bir infanta bir seferde 11 aşı uygulanırsa, aşılara yanıt vermek için bağışıklık sisteminin yaklaşık %0.1’i çalıştığı hesaplanmaktadır.2
1 Offit et al., Pediatrics . 2002 Jan;109(1):124-9.
2 CDC Communicable Disease Control Manual, Chapter 2: Immunization, Appendix F – Principles of Immunology. http://www.bccdc.ca/resource- gallery/Documents/Guidelines%20and%20Forms/Guidelines%20and%20Manuals/Epid/CD%20Manual/Chapter%202%20- %20Imms/Appendix_F_PrinciplesImmunology.pdf
Pandemi Döneminde influenza aşısı yapılmalı mı?
Grip (influenza), her yıl sonbahar, kış aylarında görülen çok hastalandırıcı hatta öldürücü olabilen bir hastalıktır.
Grip hastalığını ve gelişebilecek olumsuz sonuçları önlemenin tek ve en önemli yolu aşılamadır. Bu nedenle, ACIP; Bağışıklama Danışma Komitesi (Advisory Committee Immunization Practices) ve DSÖ gibi ilgili kurum ve kuruluşlar “grip olmak istemeyen herkes aşılanmalı” şeklinde önerilerini güncellemiştir.
Ancak, hastalığın çok ciddi hatta ölümcül seyrettiği “risk grupları” tanımlanmıştır.
Aşı tedarik sorunu olduğunda bu grupların önceliklendirilmesi gereklidir.
İleri yaş, kronik hastalıkların varlığı ve sayısı, bağışıklığın baskılanması ve gebelik tanımlanmış başlıca risk faktörleridir. Grip aşısını öncelikle bu kişiler olmalıdır.
Grohskopf LA et al, MMWR Recomm Rep 2019;68(No. RR-3):1–21. WHO Fact sheet on Seasonal Influenza-erişim tarihi: 25.08.2020 Grech V et al. Influenza vaccination in the COVID-19 era. Early Hum Dev. 2020 Sep; 148: 105116
Pandemi Döneminde influenza aşısı kimlere yapılmalıdır?
- Yaş: 5 yaş (öz. 2 yaş) altı çocuklar, 65 yaş üzeri erişkinler. Bazı kaynaklar 50 yaş üzerini riskli kabul etmektedir.
- Gebeler (3. trimester en riskli olmak üzere)
- Bağışıklığı baskılanmış kişiler (HIV, malign hastalıklar, ilaçlar)
- Altta yatan hastalıkları olanlar: Kronik akciğer hastalıkları (astım dahil), kronik kalp hastalıkları (hipertansiyon hariç), renal, hepatik, nörolojik, hematolojik veya metabolik hastalığı (DM dahil) olanlar
- Morbid obez kişiler (VKİ > 40)
- 18 yaş altında olup sürekli aspirin kullanmak zorunda olanlar (Reye Sendromu riski nedeniyle)
- Kendileri influenzanın ağır seyretme riski taşımasalar da yukarıdaki risk grupları ile yakın temasta olan kişiler (ev halkı, bakım verenler) de aşı yapılması gereken kişiler arasındadır.
- Sağlık Çalışanları
Grohskopf LA et al. MMWR Recomm Rep 2019;68(No. RR-3):1–21.
Pandemi Döneminde pnömokok aşısı yapılmalı mı?
Pnömokokal hastalıkların tüm dünyada yılda 1,6 milyon ölüme neden olduğu, bu ölümlerin 600,000 -n 800,000 kadarının da erişkinlerde olduğu düşünülmektedir.
Pnömokoklar erişkinlerde toplumda gelişen pnömonin (TGP) en sık nedenidir.
Erişkinlerde hastaneye yatışı gerektiren TGP’lerin %30-50’sinde etken pnömokoklardır2. Dünyada aşı ile önlenebilir hastalıklardan kaynaklanan ölümler arasında, pnömokokal hastalıklar tüm yaş gruplarında en önde gelen nedenlerden biridir. Pnömokoka bağlı pnömoniler sıklıkla grip ve benzeri viral solunum yolu hastalıklarına eşlik etmekte ve bu yüzden de kış aylarında pik insidansa ulaşmaktadır. Covid pandemi döneminde tüm solunum yolu enfeksiyonlarının önlenmesi büyük önem taşımaktadır.
Koşar F et al. Human Vaccines & Immunotherapeutics. 2017; 13 (7 ): 1673–1680. Thindwa D. Vaccine. 2020 Jul 22;38 (34 ):5398-54014Privor-Dumm LA et al. A global agenda for older adult immunization in the COVID-19 era: A roadmap for action https: / /doi .org /10 .1016 /j .vaccine .2020 .06 .082 World Health Organisation. Immunization in the context of COVID-19 pandemic. https: / /apps .who .int /iris /bitstream /handle /10665 /331818 /WHO-2019-nCoV-immunization_services-FAQ-2020 .1-eng .pdf
Pandemi Döneminde pnömokok aşısı kimlere yapılmalıdır?
Yetişkinlerde risk grupları
- 65 yaş üzerindekiler
- Kronik hastalığı olanlar
- Kronik kalp hastalığı
- Kronik karaciğer hastalığı
- Kronik akciğer hastalığı (KOAH, amfizem ve astma dahil)
- Diyabet
- Alkolizm
- Sigara içiciliği
- Kohlear implant
- Beyin omurilik sıvı kaçağı
- Bağışıklık sistemi zayıflatan hastalıklar
- HIV/AIDS
- Lösemi, lenfoma, multipl miyelom
- Yaygın kanser
- Kronik böbrek hastalığı, nefrotik sendrom
- Doğuştan veya sonradan kazanılmış immün yetmezlik
- Solid organ nakli
- İlaç kullanımına (uzun süreli steroid vb) ve radyasyon tedavisi
- Dalak yokluğu
- Doğuştan veya edinsel
- Orak hücreli anemi ve diğer hemoglobin hastalıkları
Şenol E et al. Klimik Derg. 2018; 31(Suppl. 1): 2-18.
Pnömokok aşı uygulaması nasıl olmalıdır?
- 65 Yaş üzeri ve Komorbid (Kronik Kalp Hastalığı, Hipertansiyon, Kronik Akciğer Hastalığı, Kronik Karaciğer Hastalığı, Diabetes Mellitus, Sigara kullanımı) durumu olan hastalara Konjuge Pnömokok Aşısı (PCV13) uygulaması yapılacak, bu aşıdan 1 (bir) yıl sonra Polisakkarit Pönomokok Aşısı (PPSV23) uygulanacaktır.
- 18-64 yaş arası olup komorbid hastalığı olanlara güncel rehberlere göre mevcut pnömokok aşıları hekim tarafından ulusal rehberlere göre önerilmektedir.
- 18-65 yaş ve üzeri olup immunsupresif durumu (HIV, Kronik Böbrek Yetmezliği, Lösemi, Lenfoma, Solid Organ Nakli, Malignite, İatrojenik İmmunsupresyon, Fonksiyonel veya Anatomik Aspleni) olan hastalara Konjuge Pnömokok Aşısı (PCV13) uygulaması yapılacak, bu aşıdan 8 (sekiz) hafta sonra Polisakkarit Pönomokok Aşısı (PPSV23) uygulanacaktır. PPSV23 aşısı 5 (beş) yılda bir tekrarlanacaktır.
Turkish
English